Zabytki:
l. Kościół i klasztor kanoników regularnych. Kanonicy zostali sprowadzeni z Krakowa w 1468 r. przez Jana Tęczyńskiego i przebywali tu do kasaty klasztoru w 1864 r. Od tego czasu kościół znajduje się w rękach księży świeckich. Zespół klasztorny, otoczony murem, znajduje się na płn.-zach. od rynku. Tworzą go następujące budowle:
- kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Augustyna Pierwszy, drewniany, kościół pw. św. Pawia spłonął w połowie XV w. Już kilka lat później, przed 1469 r., staraniem tutejszego proboszcza ks. Jana Kalińskiego herbu Topór, rozpoczęto budowę nowej, murowanej świątyni. Po wzniesieniu gotyckiego prezbiterium i zakrystii (zachowane do dziś) przekazano je w 1469 r. kanonikom regularnym, którzy wznieśli nawę. W latach 1527-1541, z inicjatywy Jana Gabriela Tęczyńskiego, dokonano przebudowy świątyni w stylu gotycko-renesansowym. Podwyższono wtedy prezbiterium, przekrywając je nowym sklepieniem gotyckim i wieńcząc renesansowym szczytem. Nawę przekryte również nowym, gotyckim sklepieniem i zbudowano grobowe kaplice Tęczyńskich. Tradycja głosi, że przy budowie kościoła pracowali jeńcy tatarscy. Do dziś w portalu pod wieżą zegarową widoczna jest kamienna głowa Tatara w turbanie. W 1609 r. wzniesiono kaplicę Bractwa Różańcowego. W 1657 r. kościół został zrabowany i częściowo spalony przez Szwedów - zawalił się szczyt nad nawą główną (od zach.). Odbudowano go w stylu barokowym. W XVIII i XIX w. świątynia była trzykrotnie restaurowana po pożarach, a w 1825 r. obniżono dach.
Trasy samochodowe
We wnętrzu możemy obejrzeć ołtarze i nagrobki będące dziełami sztuki najwyższej klasy. Imponująco wygląda późnorenesansowy ołtarz główny (ok. 1620-1631). W nim dwa obrazy: Matki Bożej Kraśnickiej z Dzieciątkiem (z l pot. XVII w.) i - na zasuwie - Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (z 2 pot. XVIII w.). Po lewej stronie ołtarza późnorenesansowy nagrobek Jana Babtysty Tęczyńskiego (zm. 1563 r.) ufundowany ok. 1605 r. przez Jana Zamoyskiego dla uczczenia pamięci zmarłego i jego narzeczonej Cecylii Waza, królewny szwedzkiej. Jan Babtysta poznał Cecylię, bawiąc jako poset w Sztokholmie i uzyskał zezwolenie na ślub od jej brata i króla Eryka XIII. Gdy wracał do kraju został pojmany przez Duńczyków i zmarł w niewoli w Kopenhadze. Jego zwłoki przywieziono do Kraśnika. Prezbiterium zdobią również przepiękne, renesansowe stalle z l ćw. XVII w., z obrazami śś. kanoników regularnych na zapieckach. W kościele znajduje się 9 ołtarzy bocznych. W prezbiterium dwa ołtarze rokokowe (2 poi. XVIII w.). W lewym obraz św. Michała Archanioła, a w prawym obraz Matki Bożej (z XVII w.). W nawie, przy ścianie tęczowej, dwa ołtarze późnobarokowe (z końca XVIII w.). Po lewej z obrazem św. Anny Samotrzeć (z XVIII w.), a po prawej Serca Pana Jezusa. Przy pierwszej parze filarów: z lewej z obrazem św. Antoniego Padewskiego, po prawej św. Józefa z Dzieciątkiem (z XVII w., na zasuwie św. Błażej). Przy drugiej parze filarów: z lewej z obrazem św. Mikołaja, po prawej św. Marii Magdaleny. Całości dopełnia renesansowy nagrobek Andrzeja Kośli (zm. 1589 r.), wychowawcy Aleksandra i Jana Szymona Olelkiewiczów - Stuckich oraz marmurowy ołtarz, upamiętniający tysiąclecie Chrztu Polski.
Po obu stronach kościoła znajdują się cztery kaplice: Matki Bożej Nieustającej Pomocy (dawniej Bractwa Różańcowego), dobudowana do nawy pid. w 1609 r. z ołtarzem wczesnobarokowym sprzed 1631 r.; dwie kaplice grobowe Tęczyńskich, usytuowane po dwóch stronach chóru muzycznego (z ok. 1540 r.) z renesansowymi nagrobkami Stanisława Gabriela Tęczyńskiego (zm. 1550 r.) i Jana Gabriela Tęczyńskiego (zm. 1553 r.) oraz późnobarokowymi ołtarzami (2 pół. XVIII w.) -od płn. św. Tekli i od ptd. Wniebowstąpienia Pańskiego; i kaplica Chrystusa Ukrzyżowanego, powstała w XIX w. przez wydzielenie części skarbca, z ołtarzem późnobarokowym z pocz. XIX w.
| Ozdobą kościoła jest również polichromia, kilkakrotnie przemalowywana i restaurowana, malowana od XVII w. We wnętrzu znajdują się także trzy duże obrazy, pochodzące z warsztatu Tomasza Dolabelli, upamiętniające zwycięstwo świata chrześcijańskiego nad Turkami w bitwie pod Lepanto w 1571 r. Warto zwrócić uwagę na cztery późnobarokowe, intarsjowane konfesjonały i ławki z XVIII w. oraz renesansową ambonę, do której wejście prowadzi przez kamienny portal z 1541 r.
- klasztor budowany w trzech etapach: na przełomie XV i XVI w., w l pot. XVII w. i ok. 1737 r. Jest to budowla barokowa z fragmentami gotyckimi i renesansowymi, założona na rzucie litery L, usytuowana na ptn.-wsch. od kościoła i połączona z nim murowanym łącznikiem. W latach 1907-1917 dobudowano wieże zegarowa. W budynku klasztoru utworzono współcześnie muzeum oręża, część euspozycji znajduje się w iiinym nucJstu, nztba pi/.i.jić \ww dalej waród cabullowan Kraśnika ulicą Kościuszki (w stronę Annopola). Kierunek do muzeum wskaże drogowskaz.
-dzwonnica usytuowana na osi kościoła i włączona w obwód muru otaczającego klasztor. Wzniesiona przed 1682 r. Na niej dzwony z 1758 r. i 1845 r.
- klasycystyczna kaplica św. Jacka, zbudowana w końcu XVIII w. na planie trójkąta (!).
- mur otaczający klasztor wzniesiony w l pot. XVII w. z bramą wjazdową od wsctl. Przy murze, od strony wewnętrznej (wsch.) znajdują się dawne zabudowania gospodarcze, a od płn. nowy budynek szkolny. Na terenie klasztornym zobaczyć można pomniki: powstańczy z 1863 r., ofiar II wojny światowej i poległych żołnierzy z 24 Pułku Ułanów Kraśnickich gen. Mączka. 2. Dawny kościół szpitalny pw. św. Ducha, obecnie rektoralny. Pierwotny kościół drewniany, wraz ze szpitalem, ufundował w 1531 r. Jan Gabriel Tęczyński. Obecnie istniejący, murowany, barokowy powstał w latach 1758-1761 z fundacji Klemensa Zamoyskiego, ówczesnego ordynata lub jego matki Teresy Zamoyskiej. Wnętrze ma jednolity rokokowy wystrój z czasów budowy świątyni.
3. Dwie synagogi (przy ul. Bożniczej) wzniesione w XVII w. Położone obok siebie przy dawnej ul. Żydowskiej, zdewastowane w czasie okupacji niemieckiej, a po 1945 r. przerobione na magazyny. Pierwsza barokowa, na rzucie zbliżonym do kwadratu, z drewnianym, pozornym sklepieniem kolebkowym i polichromią z XIX-XX w. Druga, na rzucie prostokąta, z zachowaną bimą i niszą na rodały w ścianie wsch.
4. Wzgórze zamkowe niegdyś otoczone mokradłami i stawami. Jest ono położone na płn.-zach. od rynku (przy. ul. Festiwalowej, za amfiteatrem). Od wzgórza kościelnego oddziela je głęboki parów. Z zamku, którego plan zbliżony byt do kwadratu, nie zachowało się wiele. Na powierzchni wzgórza nie widać już nic, natomiast jego wnętrze kryje fundamenty. Z trzech stron zachowały się jeszcze zarysy fos.
Z Kraśnika jedziemy drogą nr 74 do Olbięcina. Skręcamy w lewo szosą do Stalowej Woli (droga 855). Przed nami bardzo malowniczy odcinek. Mijamy Zdziechowice. Dalej Zaklików (57 km, por. opis miejscowości). Skręcamy w lewo, jadąc drogą nr 857 wiodącą płn. skrajem Lasów Ja-nowskich. Docieramy do Modliborzyc (por. opis miejscowości). Tu udajemy się w prawo (droga nr 19) z powrotem do Janowa Lubelskiego (65 km).
=====================================
Autor: Artur Pawłowski
ROZTOCZE
Puszcza solska, lasy janowskie i wyżyna wołyńska (część polska)
PRZEWODNIK turystyczny
Wydanie II
Warszawa 2000
|
